Alles over kunst

Expo

Schermen, schermen, schermen

SCREEN IT Stadstriënnale Hasselt/Genk
Pieter  Vermeulen

Praktische info

Stadstriënnale Hasselt/Genk – SCREEN IT nog tot 5 januari 2020. www.stadstriennale.be
SCREEN IT maakt ook deel uit van The Wrong, de grootste online kunstbiënnale. www.thewrong.org

Tijdens een bezoek aan de Biënnale van Venetië stond ik met een aantal studenten te kijken naar een installatie van Sun Yuan en Peng Yu: een enorme robotarm die in een glazen kooi tevergeefs een plas bloed bij elkaar tracht te vegen. Toen ik nieuwsgierig peilde naar hun mening, gaven ze monkelend toe dat ze het best satisfying vonden om naar te kijken. De Engelse term die ze zo spontaan in de mond nemen is ontleend aan de ontelbare ASMR (Autonomous Sensory Meridian Response)-video’s op YouTube waarin bijvoorbeeld slijm wordt gekneed of een blok zeep wordt versneden. Terwijl de opnames geen aanwijsbare artistieke waarde hebben, leiden de visuele en auditieve prikkels tot aangename, bevredigende tintelingen in nek en rug. Voor wie nog uit het TV-tijdperk komt: denk aan de goede vibes van de legendarische Bob Ross. Satisfactory videos maken deel uit van de affectieve beeldtaal van het internet (net zoals cringe compilations, memes, scare pranks, dares, challenges, mukbang videos, etc.), die ook haar sporen nalaat in de offline wereld.

Foto: Kristof Vrancken

Dat beelden met onze emotionele huishouding aan de haal gaan is hoegenaamd niets nieuws, maar de huidige schaal waarop en de snelheid waarmee is ongezien. Verandert de toenemende interactie met smartphones en -watches, tablets, lap- en desktops onze beleving van kunst? Een retorische vraag zou ik zeggen, die tevens de inzet is van de Stadstriënnale Hasselt/Genk, met twee centrale tentoonstellingen samengesteld door curator Pieter Jan Valgaeren. De hoofdlocaties staan symbool voor verschillende stadia van industrialisering: de compressorenzaal van C-mine te Genk en de technologische Corda Campus te Hasselt. Daarnaast is er nog een uitgebreid randprogramma van activiteiten in partnerschap met de lokale kunstinstellingen, -scholen en bibliotheken. Er wordt – ook in de communicatiecampagne – duidelijk gemikt op een breed en jong publiek, met cross-overs tussen kunst, wetenschap, mode, design en technologie. En dat mag ook wel eens. Bij een kunstenfestival als dit is het sowieso goochelen met verschillende agenda’s, maar Valgaeren – sinds 2014 artistiek directeur van de Stadstriënnale – is merkbaar bedreven in die interdisciplinaire en diplomatische aanpak. Op inhoudelijk-artistiek vlak is het met zo’n thema koorddansen tussen te letterlijk en te vrijblijvend. Staat de curatoriële lijn dus wel strak genoeg gespannen?

Karl Philips. Foto: Kristof Vrancken

De deelnemende kunstenaars zijn niet van de minste: klinkende namen als Cory Arcangel, Nam June Paik, Laure Prouvost, Rafaël Rozendaal en Tony Oursler maar evengoed jong, baanbrekend talent als Molly Soda, Tabita Rezaire of Anahita Razmi. Alleen al die veelheid aan artistieke posities weet het thema in zijn complexiteit te ontrafelen. Ook de vaak verwenste post-internetkunst blijft gelukkig op de achtergrond, want van dat label willen zelfs de betreffende kunstenaars weinig weten. Incontournable in dit verband is de invloedrijke kunstenaar en theoretica Hito Steyerl, die een essaybundel uitbracht onder de titel The Wretched of the Screen. Een bekende video van haar hand, STRIKE (2010), is dan ook te zien in C-mine, de voormalige mijnbouwsite in Winterslag die al vijftien jaar bezig is met een ambitieuze reconversie tot een hub voor de creatieve industrieën. In een aardig scenografisch kader vind je hier verder werk van onder meer Frank Theys, Olga Fedorova, Tabor Robak en Karl Philips, die als artist-in-residence een monumentale installatie heeft gebouwd met zijn kenmerkende signatuur.

Aram Bartholl, Obsolete Presence, site-specific installation, 2019. Foto: Kristof Vrancken


Op de Corda Campus in Hasselt word je begroet door een vermakelijk sculptuur van Aram Bartholl: een blow-up van een hand-met-smartphone net boven het waterbassin, als om nog snel die laatste selfie te nemen. URL wordt IRL bij Tom Galle: hij vormt de beruchte meme 'Netflix and chill' om tot een installatie die te boeken valt via Airbnb. In de tentoonstelling zelf nodigt Dries Depoorter je uit om kosteloos je smartphone op te laden, op voorwaarde dat je je ogen sluit. Daartegenover staat Nam June Paiks sculptuur Antares (1990) die – ondanks de antieke TV-monitors – een hedendaagse flair blijft behouden. Internetsensatie Molly Soda toont gecensureerde beelden van haar Tumblr-account, geflankeerd door een meerledige installatie van generatiegenote Arvida Byström. Een van haar lichtbakken bestaat uit een perzik met een kanten slipje - een knipoog naar de seksueel getinte emoji die Facebook en Instagram recent beslisten om te verwijderen.

Nu is ook niet alles even satisfying. De gepimpte Mercedes 600 van de Duitse kunstenaar Wolf Vostell ten spijt, ontbreekt het de opstelling van mediawerken in Hasselt aan de nodige schwung. Ook technische mankementjes en aangepaste belichting zijn in een presentatie als deze cruciaal. Dit gezegd zijnde verdient SCREEN IT een vette pluim voor haar eigentijdse relevantie: het omvangrijke programma zit vol met speelse associaties met, esthetische verbeelding van en kritische commentaar op ons huidig tijdvak. Op zich is dat al reden te meer om naar Limburg af te zakken. Voor wie meer diepgang zoekt in de artistieke, ethische, sociaal-politieke en filosofische vraagstukken die ermee verbonden zijn, blijft de triënnale te veel ter plaatse trappelen. Of moet de academische wereld daar maar eens dringend werk van maken?

Arvida Byström, New Butterfly (detail), 2019. Foto: PV

Tot slot nog enkele highlights uit het parallelprogramma. In de bibliotheek van Genk is er The Garden of Emoji Delights, een contemporaine take op het meesterwerk van Bosch. Passeer in Hasselt beslist eens bij CIAP voor poëtisch tapijtwerk van Antonio Vega Macotela, de Mexicaan die twee jaar geleden nog op documenta stond. De tapijten maken deel uit van een langlopend onderzoeksproject rond – historische en hedendaagse – hackerspraktijken en encryptietechnieken. Bij KRIEG (de exporuimte verbonden aan de PXL-MAD School of Arts) loop je binnen in de fijne installatie 'Jason’s Room' van Ann Hirsch, de Amerikaanse kunstenaar die net nog een performance deed in het Stedelijk. Het Hasseltse Modemuseum nodigde de jonge Robbie Barrat uit, die machine learning loslaat op Balenciaga-creaties. En als je dan toch in de buurt bent en je buik vol hebt van beeldschermen: ga naar de unieke tentoonstelling When Scent Makes Seeing, When Seeing Makes Scents, met meer dan 300 werken van geurkunstenaar en -onderzoeker Peter De Cupere (Herkenrodekazerne te Hasselt, nog tot 17 november). Vaut le détour!