Het CKV, het Centrum voor Kunstarchieven Vlaanderen, toont in het M HKA een archiefpresentatie over mailart. Mailart was vooral in de jaren zestig en zeventig een populair fenomeen waarbij allerlei vormen van kunst-op-papier (tekeningen, collages, teksten enz.) via de post verspreid werden. Mailart was (en is), zoals de presentatie aantoont, een erg levendige discipline, met een onmiskenbaar utopische kant, die door veel hedendaagse kunstenaars beoefend werd (en wordt).
Utopie
Alles wat je met de post kan versturen is mailart, of kan het zijn. Voor Guy Bleus, de grote Vlaamse voorvechter van het genre, is mailart echter nog veel meer. Het is niets minder dan een alternatief kunstcircuit, ja “een nieuwe culturele strategie”. Achter mailart schuilt het “democratische idee … dat iedereen kunst kan geven en ontvangen”. Het idee van een kunst die pure communicatie en dialoog is leeft sterk in mailart-kringen. Ook het internationale aspect spreekt aan: met mailart kon je met kunstenaars van over de hele wereld kunst uitwisselen. In die zin kan je het een voorloper van het internet noemen, al heeft datzelfde internet de ooit zo machtige brievenpost in een aftandse oude tante veranderd.
Het CKV eert met deze tentoonstelling de Belgische pioniers van de mailart, maar doet ook een poging het genre te doen herleven met een In Vitro-project. Zeventien kunstenaars – van Nel Aerts en Kasper Bosmans over Laure Prouvost tot veteranen als Guy Bleus en Ben Vautier – werden uitgenodigd om een kunstwerk te maken op een A2-blad. De werken werden in een oplage van honderd geproduceerd en verzonden naar de nationale mailinglijst van het CKV. Het museum toont de originele kunstwerken bij de ingang van de archiefpresentatie.
W.W.W.
In de eigenlijke presentatie zien we werk uit vier verschillende collecties: het ICC-archief, de nalatenschap van Jef Lambrecht, het Jan van Veen-archief en de recente schenking mailart-objecten van de familie Bex-De Deyne. Er worden o.a. brieven, postkaarten, affiches en collages van Walter Beckers, Guy Bleus, Filip Francis, Jef Lambrecht, Christine Steel, Johan Van Geluwe, Han Van Meeuwen en Jan Verhaeghe getoond.
Drie heuse ‘instituten’ (in feite een- of tweemansinitiatieven) beheersten de Vlaamse mailart. Een affiche en een foto verwijzen naar de tentoonstelling Combiné 6 in het Cultureel Centrum Berchem in oktober 1985, waar het Museum of Museums (Johan van Geluwe), T.A.C. - 42.292 (Guy Bleus) en Novum Belgium a.k.a. The Belgian Institute for World Affairs van Karel Schoetens en Jef Lambrecht) samen exposeerden. Ze vormden samen het toenmalige W.W.W.: Waregem, Wellen en Wilrijk!
De selectie uit de nalatenschap van Jef Lambrecht (1948-2016) bestaat uit zijn mailproject La Lanterne de Lantin, een kopie-publicatie op A3-formaat. Hij verstuurde ze vanuit verre landen tijdens zijn reizen als BRT-journalist of tijdens de groepsreizen die hij gidste. De Lanterne de Lantin kreeg zowel bij vrienden als bij Jef zelf bijkomende ‘zuster-publicaties’. Er zijn ook verzendingen te zien die hij ter controle naar zijn eigen adres stuurde – waarbij de postzegels op zich, vooral bij de zendingen uit Buchara en Samarkand, een kleine tentoonstelling vormen …
Postbode
Samenstellers Evi Bert en Jan De Vree van het CKV zijn erin geslaagd met de werken en objecten uit het CKV-archief: van postkaarten, brieven, omslagen, foto’s, affiches, een video enz. een mooi – en vaak grappig – geheel te maken. Er zit een overladen bureautje verborgen in de expo, boordevol correspondentie, stempels, omslagen, postzegels en andere parafernalia waarmee de ernstige mailartiest zich omringde om ‘tante post’ tot artistieke bokkensprongen te verleiden.
Niet vergeten zijn de onbezongen helden die ook de meest doorwinterde aanhangers van de mailart wel eens uit het oog durven te verliezen: de postbodes namelijk. Geen mailart zonder postbodes! (Ook al deed men pogingen om het fenomeen uit te breiden naar mechanische varianten als telex, fax, telefoon en internet). Van Goghs portret van facteur Roulin domineert de ruimte (op een affiche ten voordele van de sociale dienst der posterijen). En ook dat andere postgenie, facteur Cheval, ontbreekt niet op de tentoonstelling.
Blijft natuurlijk dé vraag: leverde het genre ook goede kunst op? Dat is niet zo evident (ook wat de inzendingen voor het In Vitro-project betreft). Een kunstwerk dat kan tippen aan de grote klassieke meesterwerken uit heden en verleden is er – bij mijn weten – nooit uit mailart voortgekomen. Maar moet dat? Misschien moet je het anders zien, en is het grote meesterwerk van mailart wel de mailart zélf en haar utopische ambitie om kunst met iedereen over heel de wereld te delen …
