De hedendaagse kunstwereld staat in rep en roer nu van verschillende kanten een roep komt tegen de sluiting van de kunstruimte De Garage in Mechelen. Vorige week publiceerde HART een nieuwsbericht over een nieuw initiatief van de stad Mechelen, die in een persbericht het Traject Garage plus aankondigde. Er wordt budget vrijgemaakt voor de opfrissing van de werking en de zalen van Cultuurcentrum Mechelen, en het DKO wordt uitgebreid. Dit heeft echter tot gevolg – en dat wordt in het persbericht strategisch niet benadrukt – dat De Garage niet langer als ruimte voor hedendaagse kunst zal fungeren. Slechts de laatste zin van het persbericht vermeldt: ‘De huidige zalen van De Garage zullen we inzetten om de broodnodige extra capaciteit voor het DKO versneld te realiseren.’
Met een open brief en petitie schudt kunstenaar Lieven Segers de kunstwereld wakker en pleit hij ervoor om De Garage in stand te houden zoals die is. Hij is niet mals voor de communicatie van de stad Mechelen:
Wat er daarin handig uit de weg is gegaan, is dat een van de meest interessante plekken voor hedendaagse kunst van België geheel verdwijnt: De Garage, die al 20 jaar met passie en een visie die wars van trends en kunstmarktinvloeden gestuurd wordt door Koen Leemans. De locatie gaat ingenomen worden door een DKO academie, waarvan de laatste 20 jaar haast niemand is afgestudeerd die ooit een degelijke echo in het Belgische kunstlandschap heeft achtergelaten. Dit in tegenstelling tot de resonantie die de tentoonstellingen van De Garage hebben (uiteraard niets tegen deze goed draaiende academie, maar een plaatsgebrek kan absoluut anders worden aangepakt). De inhoud van wat De Garage is, wordt gemuteerd naar een zeer provinciale en lokale manier van werken. Deze toekomst voor het artistieke leven in Mechelen is een zaak die mooi is en zuurstof geeft aan noodzakelijke plaatselijke organisaties, maar die nu vooral het grotere verhaal en parcours van De Garage, zonder enige eerbied, koelbloedig liquideert.
De Garage functioneert als een bijzondere kunstruimte, quasi-institutioneel, waar de kunstenaar vaak een grote vrijheid krijgt. Zowel jonge als gevestigde kunstenaars krijgen er kansen. Dit bevestigt ook Willliam Ludwig Lutgens, wiens tentoonstelling The Bigger the Short, the Sweeter the Bottom er momenteel loopt:
De Garage bevindt zich ergens tussen een museum en een galerie in. Het biedt mij als jonge kunstenaar de mogelijkheid om een galerietentoonstelling te overstijgen en aan een groter project te werken, en bovendien een boek te maken. Het geeft veel kunstenaars een belangrijke springplank naar een hoger niveau toe.
In 2020 ging de ruimte deel uitmaken van Museum Hof Van Busleyden, maar ook daarna moest het ‘een vrijplaats voor kunstenaars’ blijven. Koen Leemans, voormalig directeur van CC Mechelen, werd curator. Ongetwijfeld mede door de coronacrisis zijn de gevolgen van deze institutionalisering van De Garage min of meer onopgemerkt gebleven. Nochtans is de inmenging groot, volgens voorbeelden uit de ervaring van Lutgens:
Ik heb zelf externe mensen ingehuurd om me met de tentoonstelling te helpen. De medewerkers van het museum lijken volledig los te staan van hedendaagse kunst en De Garage, die een andere ruimte is. Als het blijft verderbestaan, hoop ik dat het opnieuw onafhankelijk wordt. Het museum bepaalde ook mee de communicatie rond de tentoonstelling. Er werd aanvankelijk geweigerd om de tekst van Céline Mathieu als zaaltekst te gebruiken, omdat deze ‘te moeilijk’ zou zijn. Vervolgens werd er in de brochure voor de tentoonstelling een soort knip- en plaktekst gebruikt, waarvan ik het moeilijk vind om erachter te staan. Het was een gevecht om min of meer waardige teksten over mijn werk gepubliceerd te krijgen.
Als we dan bedenken dat om de hoek, en tussen De Garage en het Cultuurcentrum, Het Kunstuur prijkt, waar bezoekers letterlijk bij de hand genomen worden in een lezing van historische kunstwerken, kunnen we ons de vraag stellen of Mechelen bewust wenst in te zetten op een verdere infantilisering van de kunst.
Vorige zomer heerste reeds ongerustheid over de toekomst van De Garage, toen hier en daar al geruchten de ronde gingen over nieuwe plannen van de Mechelse schepen voor cultuur Bjorn Siffer. Hij meldde toen aan HART dat de bezorgdheid onnodig was: ‘Het kan nog beter, we willen de hedendaagse kunst een nog prominentere plaats geven in de stad. Daarbij zal De Garage niet verdwijnen, we willen de werking alleen intensifiëren.’ Hij verklaarde toen dat Koen Leemans en Hans Martens, directeur van de Mechelse academie, beiden in de gesprekken rond zijn nieuwe initiatief voor hedendaagse kunst betrokken werden. De situatie nu lijkt dat zonder meer tegen te spreken en doet zeer sterk de vraag rijzen of Leemans überhaupt op de hoogte was van deze beslissingen.
Lutgens’ installatie How to fall in love with art and the art of not wasting food in the year 2022 bestaat uit levensgrote poppen (in eerder formele kleding) die een mensenketting vormen, omringd door 3,5 ton aardappelen. Dat het werk activistisch is, kan niet ontkend worden. ‘Het werk is zeer sterk gevoed door de geruchten die vorige zomer de ronde deden rond de sluiting van De Garage,’ zegt Lutgens. ‘Het gaat over protest, ook over de sluiting van andere ruimtes, over de kaping van kunst in een bureaucratisch kapitalisme. Bij de opening van de tentoonstelling werd me echter steeds gevraagd om dit niet letterlijk uit te spreken.’ Als een kunstenaar het zwijgen wordt opgelegd, moeten we dan concluderen dat ook de vrijheid van kunst aan banden kan worden gelegd, zodat die slechts een radertje in een strategisch-politieke machine wordt?
Een groot aantal kunstenaars komt nu in actie tegen de sluiting van De Garage, vooral online en via sociale media, onder meer via de oprichting van de Instagrampagina @keep_de_garage_open. Op enkele dagen tijd werd de petitie zo’n 600 keer ondertekend; door kunstenaars, bezoekers, en andere spelers in de kunstwereld. Het is opvallend dat ook veel kunstenaars die al in De Garage tentoonstelden, zoals Michiel Ceulers, Paul Casaer, Goele De Bruyn en Xavier Noiret-Thomé, de petitie steunen. In een artikel in Het Nieuwsblad reageerde Bjorn Siffer kort op de petitie: ‘Actuele kunst zal in de toekomst niet alleen te zien zijn in het Hof van Busleyden, maar ook in de vernieuwde zalen van het Cultuurcentrum.’
Dat statement lijkt amper binnen de kwestie, want als de zalen van het Cultuurcentrum twee jaar lang gerenoveerd worden, en De Garage niet meer in gebruik is, waar kan de hedendaagse kunst dan terecht in Mechelen, tot 2024? Kijken we dan niet aan tegen een subtiele, maar strategische verwijdering van een hele kunstsector? De werkelijke motieven achter deze beweging blijven een vraagteken. De waarde van het DKO wordt door niemand in twijfel getrokken, maar dat die prima ergens anders terecht kan, is wel duidelijk. Waarom De Garage, een aanvankelijk onafhankelijke ruimte die zijn waarde continu bewijst, zou moeten verdwijnen, niet.
Jaar na jaar is gebleken dat De Garage een bijzondere dankbare ruimte is voor kunstenaars, en dat een (solo)tentoonstelling daar een belangrijke rol in een kunstenaarscarrière kan spelen. Enkele kunstenaars getuigen bij hun ondertekening van de open brief:
Ik onderteken omdat De Garage een van de weinige plaatsen is waar kansen worden gegenereerd voor jonge kunstenaars én mid-carreerkunstenaars die boeiend werk maken maar niet per se meedraaien in het galerie- of museumcircuit. In 2013 stelde ik er zelf werk tentoon en dat project heeft toen deuren geopend. De programmatie is en was ook de voorbije jaren van hoog niveau. (Wim Wauman)
De Garage is één van de weinige plekken in België die tussen de off spaces en de instituten zit. Prachtig middenplatform met een enorme impact. Er spreekt een enorme vrijheid uit elke expo die ik er zag. (Willem Boel)
Koen Leemans wordt door velen persoonlijk geprezen voor zijn visie. Zo schrijft kunstenaar Anton Cotteleer bijvoorbeeld:
De Garage is voor mij en vele anderen een noodzakelijke plek binnen het kunstenveld. De Garage brengt op continue basis compromisloze solotentoonstellingen. Ze vormt een interessante schakel tussen jonge tentoonstellingsinitiatieven en musea. Een plek waar Koen Leemans de kunst voorop stelt en een brede waaier van hedendaagse kunstenaarspraktijken in beeld brengt.
Galeriehouder Elly Kog: ‘Dit is een schande voor het prachtige werk dat Koen Leemans gedurende jaren voor de Belgische kunstenaars realiseerde,’ en kunstenaar Koen Theys: ‘Mensen zoals Koen Leemans zouden voor hun belangrijke werk beloond moeten worden en niet afgestraft.’
Op donderdag 31 maart om 19.00u vindt een boekpresentatie en artist talk rond William Ludwig Lutgens plaats in De Garage.